Tiết Thanh Minh là một ngày lễ mà những người con, cháu thể hiện bổn phận báo hiếu của mình tới bậc cha mẹ. Đây cũng là dịp để con cháu nhớ ơn công lao tổ tiên và những người thân đã khuất. Vậy tiết thanh minh là gì? Tiết Thanh Minh năm 2023 là ngày nào? Nguồn gốc của tết Thanh Minh,… Bài viết sẽ giúp bạn hiểu rõ hơn về ngày này.
I. Tiết Thanh Minh là gì?
Tiết Thanh Minh là một trong những ngày lễ quan trọng trong nền văn hóa truyền thống của người Việt Nam. Ngày Tiết Thanh Minh thường diễn ra vào ngày 4/4 âm lịch hàng năm.
Tiết Thanh Minh là dịp để tỏ lòng tri ân và tưởng nhớ các tổ tiên đã khuất. Trong ngày này, người dân thường đến nghĩa trang, đền, miếu hoặc những nơi linh thiêng để cúng tế, đặt hoa, nén nhang và thắp hương để tưởng nhớ và bày tỏ lòng thành kính đối với tổ tiên. Cùng với đó, người ta cũng làm sạch mộ, cắt tỉa cây cỏ và chuẩn bị mâm cơm truyền thống để cúng thần linh và tổ tiên.
Tiết Thanh Minh cũng được coi là ngày rửa tay, rửa tâm, tức là một dịp để tẩy tế nhị và làm sạch tâm hồn. Ngoài việc thể hiện lòng thành kính và biết ơn đối với tổ tiên, ngày Tiết Thanh Minh còn đánh dấu sự trở về với nguồn gốc, gắn kết gia đình và thể hiện lòng hiếu thảo của người Việt.
Trong bối cảnh hiện đại, mặc dù cuộc sống đã thay đổi và các giá trị truyền thống có thể bị lãng quên, nhưng Tiết Thanh Minh vẫn giữ vững sự quan trọng và ý nghĩa đối với nhiều người Việt Nam, là một dịp để tôn vinh tổ tiên và tạo dựng lòng biết ơn, đoàn kết trong gia đình.
II. Nguồn gốc của tiết Thanh Minh.
Tiết Thanh Minh bắt nguồn từ Trung Quốc cổ đại, là ngày mà con cháu thể hiện lòng biết ơn với tổ tiên. Một điều đặc biệt là khác với các ngày lễ khác ở Trung Quốc đều là lịch âm thì tiết Thanh Minh được tính bằng ngày dương lịch.
Theo ghi chép lịch sử của Trung Quốc, tiết Thanh Minh được tổ chức nhằm nhớ ơn đến Giới Tử Thôi – người có công theo phò vua trong 19 năm hoạn nạn. Khi vua gặp hoạn nạn, Giới Tử Thôi đã đi theo hiến kế nằm giúp đỡ vua. Thậm chí, ông còn cắt thịt mình nấu dâng lên cho vua khi cạn kiệt lương thực. Tuy nhiên, khi vua giành được ngôi báu lại quên mất công lao của ông nhưng ông cũng không oán trách và đưa mẹ già về ở ẩn ở núi Điền Sơn. Sau khi vua nhớ tới công lao của Giới Tử Thôi thì cho người đi tìm nhưng ông không ra lĩnh thưởng. Vì thế, vua đã lệnh đố rừng hòng ép Giới Tử Thôi ra nhưng không may thiêu chết mẹ con Giới Tử Thôi.
Vì thương xót, vua cho lập miếu thờ và ban lệnh dân chúng không đốt lửa trong 3 ngày và ăn cơm nguội. Những ngày này còn được gọi là Tết Hàn Thực – là một phần trong tiết Thanh Minh.
Ở Việt Nam, ngày lễ này được bắt nguồn từ thời nhà Lý, tuy nhiên đã được cải biên nhằm phù hợp với văn hóa của người Việt.
III. Tiết Thanh Minh và ngày tảo mộ giáp Tết có phải là một?
Tiết Thanh Minh và Ngày Tảo Mộ không phải là một ngày lễ duy nhất, mà thực tế là hai ngày lễ khác nhau trong văn hóa truyền thống của người Việt Nam.
Tiết Thanh Minh là một ngày lễ truyền thống để tưởng nhớ và cúng tế các tổ tiên đã khuất. Ngày này, người dân thường thăm viếng nghĩa trang và đền miếu, cúng tế và tảo mộ, thể hiện lòng tri ân và kính trọng đối với tổ tiên.
Ngày Tảo Mộ, hay còn gọi là Lễ Tảo Mộ, là một ngày riêng biệt để thực hiện việc tảo mộ. Ngày này, người dân thường đi đến nghĩa trang hoặc nơi an táng của người thân đã qua đời, thực hiện các hoạt động như làm sạch mộ, trang trí, đặt hoa và thắp hương, thể hiện sự quan tâm và tôn trọng đối với người đã mất.
Dù Tiết Thanh Minh và Ngày Tảo Mộ có mục đích tưởng nhớ và tôn vinh tổ tiên, nhưng chúng là hai ngày lễ riêng biệt, diễn ra vào các thời điểm khác nhau trong năm.
IV. Ý nghĩa của Tiết Thanh Minh
Tiết Thanh Minh là ngày nào? – Lễ Thanh Minh là tiết thứ 5 trong 24 tiết khí hàng năm. Nếu tính theo lịch dương thì bắt đầu từ ngày 4-5/4 và kết thúc vào khoảng 20-21/4.
Đối với phong tục người Việt, lễ Thanh Minh là dịp để con cháu hướng về tổ tiên cội nguồn. Là dịp để con cháu bài tỏ long biết ơn dối với những bề trên, thể hiện bổn phận con cháu. Dù ai đi đâu, tới dịp Tiết Thanh Minh luôn cố gắng trở về bên gia đình. Đây cũng là dịp để các thành viên sum họp bên mâm cơm cúng gia tiên, sau đó thắp hương và đốt vàng mã dâng hoa quả để tưởng nhớ những người đã khuất.
V. Mâm cúng tết Thanh Minh
Ngoài lễ tảo mộ, thì mâm cùng vào ngày tiết Thanh Minh cũng rất được chú trọng. Có nhiều thắc mắc là tiết Thanh Minh thì nên cúng chay hay cúng mặn. Theo quan niệm dân gian thì thông thường mâm cúng vào tiết Thanh Minh sẽ là đồ chay. Mâm cúng tiết Thanh Minh bao gồm: Xôi chè, oản chuối, bánh trái, chai nước, gạo muối, bỏng, bơ,… Những món này mang ý nghĩa tưởng nhớ người đã khuất, cầu cho người đã khuất sớm được siêu thoát.
Những món ăn như xôi, chè, được nấu từ gạo nếp. Bởi vì, lúa – gạo là biểu tương của nền văn minh lúa nước, là lương thực chính của người Việt ta. Vì vậy, cúng xôi chè biểu tượng cho việc dâng lên tổ tiên những tinh túy, công sức lao động miệt mài trong năm qua để thể hiện lòng thành.
Tuy nhiên, mâm cúng vẫn có thể linh hoạt tùy vào tập tục của mỗi gia đình, địa phương. Mâm cúng cũng có thể chuẩn bị đơn giản như một bữa cơm bình thường chứ không nhất thiết phải khoa trương hay làm thành yến tiệc linh đình.
Đọc thêm: Chử Đồng Tử là ai? Tìm hiểu sự tích lễ hội Chử Đồng Tử
VI. Lễ Thanh Minh cần chuẩn bị những gì?
Việc sắm lễ Tết Thanh minh cũng giống như việc chuẩn bị các ngày lễ khác trong năm.
Trong đó, sắm lễ cúng tết thanh minh cần chuẩn bị phần lễ như sau:
- Những đồ cần thiết trong mâm cúng như: Giấy ngũ sắc, nhang, đèn, giấy tiền, vàng bạc, quần áo giấy,…
- Các loại bánh và hoa quả cho mâm ngũ quả
- Trầu, cau, rượu – 3 thứ không thể thiếu trong mâm cúng
- Nước sạch, ưu tiên sử dụng nước lọc
- Nguyên liệu nấu các món ăn, thông thường là các món chay
- Một bộ tam sinh: Bộ tam sinh dùng để tế trong các đại lễ ngày xưa là ba con vật: bò, heo, dê. Tuy nhiên, tùy theo phong tục tập quán của địa phương có thể chuẩn bị lễ này hay không.
VII. Những điều cần lưu ý trong tiết Thanh Minh
- Nên đi đông người và đi trên những con người thường có người lui tới.
- Không được phá hoại cây cảnh hoặc những cảnh quan xung quanh mộ, trên con đường tới mộ.
- Đi đứng cẩn thận, tránh dẫm đạp lên phần mộ của người khác.
- Tuyệt đối không được phá hoại đồ thờ cúng ở mộ người khác.
- Phụ nữ đang trong thời kỳ hành kinh, những ai đang có thai hoặc đau ốm không nên đi tảo mộ.
- Hạn chế cười đùa, chụp ảnh trước mộ, nhất là những ngôi mộ khác xung quanh.
- Nên đi tảo mộ vào buổi sáng, ban ngày. Hạn chế đi vào buổi chiều tối, buổi tối.
- Khi đi từ chỗ tảo mộ về nhà, cần phải “đốt phong long”. Nên chuẩn bị đốt giấy và bước qua đống giấy đang đốt hoặc đưa qua đưa lại quanh người để loại bớt âm khí.
Bài viết nhằm giải đáp các vấn đề liên quan đến Tết Thanh Minh như: Tết Thanh Minh là gì? Tiết Thanh Minh là ngày nào? Hi vọng, qua bài viết bạn sẽ hiểu rõ hơn về một trong những ngày lễ ở Việt Nam
Đọc thêm: Rằm tháng 7 là ngày gì? Cúng rằm tháng 7 vào ngày nào?
Đọc thêm: 13 điều không nên làm vào tháng 7 cô hồn
